کتاب دین محمّدى اثر « آدریان رلاند » خاورشناس هلندى
کتاب دین محمّدى اثر « آدریان رلاند » خاورشناس هلندى به سال 1705 میلادى به زبان لاتینى بود.
این کتاب ابتدا به آلمانى، سپس به هلندى، بعد به انگلیسى
و سرانجام در سال 1721 میلادى به فرانسوى ترجمه شد و بر تفکر اروپایى تأثیر فوقالعادهاى گذاشت.
مؤلف آن که به زبانهاى شرقى نیز تسلط داشت، در بخش اول کتاب، شرح مىدهد که چگونه او و برادرش « پیرریلند » (رلاند)، به خواندن آنچه مسیحیان درباره مسلمانان نوشتهاند در حیرت مىشدهاند و باور نمىکردهاند که گروه بىشمارى از مردم روى زمین به افسانههایى این چنین کودکانه ایمان بیاورند.
از این رو دو برادر براى کشف حقیقتِ اسلام به جست و جو مىپردازند و به متون اصلى و منابع اسلامى رجوع مىکنند و پس از کوشش بسیار درمىیابند که مسلمانان در هیچ موردى از دیگران کم نمىآورندکه هیچ ، برعکس داراى چنان نبوغى هستند که کمتر ملتى به پاى آنان مىرسد و تنها دشمنان آنان، به خصوص یونانیانِ شکست خورده و مسیحیان رانده شده از اسپانیا بودهاند که دینشان را پَست ترین ادیان روى زمین معرفى کردهاند، چندان که «هرگز دینى به این اندازه ستم ندیده است ».
آنگاه « رلاند » روایات ضداسلامى مسیحیان را، یک به یک، با ذکر منابع برمىشمارد و به ردّ آنها همت مىگمارد.
جواد حدیدی ،اسلام از نظر ولتر ،,ص32
کتاب وى به دو بخش تقسیم مىشود:
اول：تحقیق مختصرى درباره عقاید اسلامى از مؤلفى مسلمان که آن را از روى نسخه خطى عربى منتشر کرده است و همراه با توضیحات ارزشمندى به لاتین ترجمه کرده است و بدین وسیله، معرفى امانتدارانهاى از آیین اسلامى آنگونه که مسلمانان آن را مىفهمند به خواننده اروپایى مىدهد.
در بخش دوّم، برخى نظریات باطلى را که در اروپا از قرون وسطى تا سده هفدهم درباره اسلام و قرآن و سنّت محمّدى منتشر شده بود؛ مورد بررسى قرار داده و آنها را بر اساس قرآن و سنّت و تألیفات مسلمانان تصحیح مىکند.
او بدین وسیله اولین اروپایى بود که در پى تبرئه اسلام از اتهامات باطلى برآمد که نویسندگان اروپایى-روحانى و به خصوص مبلّغان-با جعل آنها حقیقت اسلام را بیشتر از روى عمد و کینه مشوّه ساختند. او درباره هر مورد از این افتراها اولین کس از مسیحیان مفترى را-مانند یوحناى دمشقى و غیره از روحانیانى که در حمایت اسلام و یا در غرب مىزیستند-معرفى مىکند.
عبدالرحمن بدوی ، اسلام از نظر ولتر ،ص32
بنابراین، رلاند در این کتاب، اسلام را بر اساس مآخذ و آثار نویسندگان مسلمان شرح داد و از داستانهاى ساختگى و موهومات درباره اسلام و رایج در اروپا انتقاد کرد، لیکن وى از نکات مربوط به بینش تحریف شده قرون وسطایى انتقاد نکرد؛ اما چون نسبت به اسلام فوقالعاده نظر مساعد داشت، کلیساى کاتولیک، کتاب او را در فهرست کتب ضاله جا داد.
ویلیام مونتگمری وات ،برخورد ارای مسلمانان و مسیحیان ،ترجمه محمد حیین اریا،ص186
مترجم فرانسوى کتاب نیز که از روى احتیاط و براى آن که او را تکفیر نکنند و در آتش نسوزانند، از آوردن نام خود روى جلد کتاب خوددارى کرده است در مقدّمه مىافزاید که مبادا خواننده او را مسلمان بپندارد، برعکس «او مسیحى است و مسیحى نیز به دنیا آمده است» ولى از باز گفتن حقیقت خوددارى نمىتوان کرد.
این مترجم سپس به همکیشان خود چنین توصیه مىکند:
ما بیهوده کوشیدهایم مسلمانان را بدنام کنیم، آنان فضایلى دارند که ما باید بر آنان رشک بریم
de la religion mohometane , p 60
